Blloqet e përsëritura të rrugëve kufitare, të shtënat dhe sulmet ndaj gazetarëve kanë vënë në rrezik muaj të tërë negociatash të udhëhequra nga BE-ja ndërmjet Kosovës dhe Serbisë.
Javën e kaluar, një mosmarrëveshje e gjatë midis dy vendeve arriti përsëri në një pikë kthese, me barrikada të reja që po ngjiten ku dhe Serbia i çoi trupat e saj në gatishmëri të lartë pasi Kosova vendosi policinë në zonat e saj veriore, me shumicë serbe.
Ndërsa Serbia njoftoi të mërkurën vonë se barrierat e reja do të hiqen brenda 48 orëve, burimet e fërkimit mbeten – dhe dyshimet po rriten se një marrëveshje e lehtësuar nga BE midis dy vendeve do të finalizohet përpara një afati paraprak të marsit 2023.
“Besoj se e ka zgjidhur problemin, por tensionet mbeten të larta. Niveli i mosbesimit është më i lartë se kurrë më parë,” tha për POLITICO Miroslav Lajçak, përfaqësuesi special i BE-së për dialogun Beograd-Prishtinë dhe çështjet e Ballkanit Perëndimor.
“Ajo që është me të vërtetë e rëndësishme tani është që të mos lejohet që situata të kthehet në një krizë tjetër dhe është e rëndësishme që liderët e Kosovës dhe Serbisë të fillojnë të krijojnë një atmosferë të favorshme për diskutime produktive për normalizimin e marrëdhënieve”, shtoi Lajçak, i cili është duke punuar. me SHBA-në dhe NATO-n në përpjekjet diplomatike.
Lajçak këmbënguli se këto përpjekje nuk do të pushojnë, duke thënë se afati i marsit ka për qëllim të përcjellë seriozitetin e arritjes së një marrëveshjeje. Komuniteti ndërkombëtar po ndjen një urgjencë të shtuar për të zgjidhur çështjen duke pasur parasysh se si lufta e Rusisë po shpërthen aty pranë dhe se Kremlini ka kohë që kërkon të joshë Ballkanin larg BE-së.
Për momentin, megjithatë, një marrëveshje duket larg.
“Për momentin, është e vështirë të imagjinohet një rezultat pozitiv i negociatave midis Beogradit dhe Prishtinës,” tha Maja Bjeloš, një analiste politikash në Qendrën e Beogradit për Politikat e Sigurisë.
“Krizat në Kosovë dhe reagimet e dhunshme ndaj bllokimit politik duket se janë normalizuar”, shtoi ajo.
Cikli i krizës
Shpërthimi i fundit filloi në fillim të dhjetorit kur Kosova dërgoi policinë në veriun me shumicë serbe pas një njoftimi se zgjedhjet do të mbaheshin në rajon për të zëvendësuar zyrtarët serbë të Kosovës, të cilët dhanë dorëheqjen masive në nëntor.
Si përgjigje, komuniteti serb i Kosovës — i cili në masë të madhe zotohet për besnikëri ndaj Beogradit — ngriti rreth 14 barrikada dhe postblloqe të veçanta.
Ndërsa formalisht janë pjesë e Kosovës së pavarur, këto rajone veriore nuk janë integruar plotësisht në vend, dhe Serbia ende menaxhon shërbimet bazë atje, siç janë kujdesi shëndetësor dhe arsimi.
Edhe serbët e Kosovës tani po refuzojnë të marrin pjesë në zgjedhjet e reja derisa të plotësohen kërkesat e tyre. Këto përfshijnë zbatimin e një marrëveshjeje të lehtësuar nga BE që do t’u jepte atyre fuqi më të madhe në vend.
Ndër vendet e Ballkanit, Kosova dhe Serbia kanë marrëdhëniet më të tendosura, me Beogradin që refuzon të njohë shpalljen e pavarësisë në 2008 të ish-krahinës së tij.
BE-ja ka lehtësuar takimet midis dy qeverive që nga viti 2011, duke u përpjekur të nxisë marrëveshje për çështjet e pazgjidhura – të tilla si regjistrimi i targave, i cili me sa duket shkaktoi një valë tensionesh në korrik.
“Kjo krizë është më e rënda dhe më intensive deri më tani sepse minon thelbin e dialogut, që është integrimi i komunitetit serb në sistemin ligjor dhe politik të Kosovës”, tha Bjeloš. “Mosbesimi mes serbëve dhe shqiptarëve në Kosovë është thelluar si pasojë e krizës.
Udhëheqësit perëndimorë shpresojnë se më shumë angazhim do ta ndryshojë këtë dhe do të sjellë Serbinë dhe Kosovën në tryezë.
Megjithatë, Serbia vazhdon të avokojë për mosnjohjen e pavarësisë së Kosovës. Edhe pse më shumë se 100 anëtarë të Kombeve të Bashkuara e kanë njohur Kosovën, njohja e plotë ende nuk është arritur. Pesë anëtarë të BE-së nuk e njohin atë si një komb të pavarur – duke vënë një tendosje të konsiderueshme në marrëdhëniet e Kosovës me Brukselin.
Gjithashtu Rusia ka shërbyer si një pengesë e rëndësishme për integrimin e plotë ndërkombëtar të Kosovës, duke bllokuar rezolutat e lidhura me Kosovën në Këshillin e Sigurimit të OKB-së.
Më vete, Serbia ka refuzuar t’i bashkohet sanksioneve të BE-së kundër Rusisë dhe ka dënuar vetëm pjesërisht agresionin e saj kundër Ukrainës.
E gjithë kjo i ka kthyer përpjekjet e BE-së dhe SHBA-së për të krijuar një marrëveshje ndërmjet Kosovës dhe Serbisë në një akt të lartë.
“Të dy liderët janë të përgatitur të takohen – problemi është rezultati”, tha Lajçak, i cili ka kryesuar shumicën e takimeve mes Kosovës dhe Serbisë gjatë viteve të fundit. “Dy takimet e fundit ishin në rregull për sa i përket atmosferës, por vizionet e dy liderëve nuk u përputhën.
“Ka gjithmonë pritshmëri të mëdha nga këto takime”, shtoi ai.
Lajčák theksoi se ky cikël i përsëritur i ndezjeve të ndjekura nga zgjidhje të përkohshme po i detyron negociatorët të angazhohen në “shuarjen e zjarrit, pasi nuk mund të përqendroheni te normalizimi kur ka krizë”.
Pra, ndërsa kriza e fundit “ka përfunduar tani ndërsa ne flasim”, tha ai, “Unë shpresoj që në një javë nga tani ne nuk do të përballemi me një krizë tjetër – ose mund të harrojmë normalizimin.”
Kompetencat administrative në fjalë
Pengesa më e madhe mes dy qeverive është këmbëngulja e Serbisë për zbatimin e një marrëveshjeje të vitit 2013 që do t’u jepte përfaqësuesve serb të Kosovës fuqinë institucionale për të menaxhuar vetë aspekte të caktuara të jetës, siç janë ekonomia dhe arsimi vendas.
Kosova heziton të miratojë këtë strukturë të re, duke pretenduar se kjo do ta bënte veriun edhe më të ndjeshëm ndaj ndikimit serb – ose ndoshta edhe rus.
Brukseli ka pohuar se të gjitha marrëveshjet e mëparshme duhet të zbatohen dhe se Kosova do të përfitojë pasi do të rrisë kontrollin e qeverisë mbi çështjet e përditshme në veri.
Lajçak këmbënguli se koha aktuale është ideale për një zgjidhje të çështjes Kosovë-Serbi dhe se nëse humbet momenti, mosmarrëveshja mund të zvarritet për dekada.
“Tani për tani, ne kemi një strukturë shumë të favorshme: ne kemi vëmendjen e lidershipit të lartë në SHBA dhe Bashkimin Evropian, dhe kemi bashkëpunimin BE-SHBA sa më shembullor— kështu që kjo është dritarja e vërtetë e mundësive, diku deri në dhjetor 2023 ose në fillim të 2024″, tha ai.
Zgjedhjet e Parlamentit Evropian dhe zgjedhjet presidenciale në SHBA janë planifikuar për një “vit super zgjedhor” në 2024.
“Nëse gjërat nuk janë bërë deri atëherë, ne do të duhet të fillojmë përsëri nga e para”, paralajmëroi Lajčák. “Nëse i kthehemi krizës dhe përplasjeve, atëherë mund të harrojmë afatet”.
